Obrijani ili dugih kosa poput Konana Varvarina, u majicama sa gotičkim motivima, sa radenicima i velikim prstenjem sa mrtvačkim glavama, tetovažama na mišićavim bicepsima i sa limenkama piva u rukama... „metalci“ ne znaju za granice. Masovno su bili prisutni te večeri sredinom avgusta 2016. u gradiću na jezeru Balaton u Mađarskoj, na otvorenom koncertu u velikom amfiteatru iza kojeg se nalazila velika staklena hala u kojoj su se mogli kupovati suveniri sa slikom benda i... pivo. Kao i svuda. Osim što je ovde bilo više porodica nego inače i što su majice često prikazivale na prvi pogled pomalo neobične geografske karte i čudno pismo, za koje ćemo kasnije otkriti da je runsko. Oko osam stotina ljudi je došlo da sluša „patriotsku rok“ grupu pod imenom Karpatia (Kárpátia). Na sceni se mogla videti slika kostura ptice koja liči na grb orla, ali se zapravo radi o „turul“, mitološkoj ptici koja je pratila Mađare u osvajanju podunavske ravnice.
Grupa izlazi na scenu. Gitare, bas, bubnjevi: klasika. Pesme su kratke, savršeno prijemčive. Janoš Petraš, pevač-basista obrijane glave i ponosnih brkova, zauzima binu sa stavom zvezde; gitarista maše svojom dugom kosom. Publika grčevito pokazuje đavolji znak, uspravni kažiprst i mali prst, klasičan znak podrške na koncertima metal muzike. Ništa od ovoga nije čudno za taj tip koncerta, osim što su se odjednom raširile zastave – što je inače uobičajeno za fudbalske utakmice. Male zastave, kojima ponekad mašu deca, i velike, kojima se mahalo veličanstveno. Većina zastava je bila zagonetna, jer ne odgovaraju nacionalnoj zastavi. Neke joj sliče, ali pored crvenih, belih i zelenih horizontalnih pruga u sredini su bila i dva anđela koja nose grb. Radi se o zastavi Kraljevine Mađarske. (videti karte)
Druge zastave su predstavljale različite varijacije crvenih i belih horizontalnih pruga, koje inače prigušuju bes građana koji naginju ekstremnoj desnici. Jer to su boje koje se odnose na dinastiju Arpadovaca, osnivača kraljevstva, i onih koji pretenduju na to da su jedini „pravi Mađari“. I pre svega se odnose na pripadnike Strelastog krsta, pokreta osnovanog 1939. koji je bio mađarska transpozicija nacizma i koji je bio na vlasti od oktobra 1944. do marta 1945. Veoma intenzivno je učestvovao u Holokaustu, posebno Jevreja: od kojih je pola miliona umrlo, ubijeno ili deportovano u Aušvic. Ali najzagonetnije zastave su bile najgizdavije, sa plavo-žutim prugama, suncem i polumesecom. Misterija je ostala nerazrešena do kraja koncerta.
Atmosfera je u isti mah prijateljska i užarena. Ima se utisak kao da se sluša jedna te ista pesma, ratnička ali i plesna, gitara se redovno upušta u lirski solo. Zapravo je publika ona koja čini koncert, pevajući glasno refrene. Karpatia je inače fenomen. Izuzetno popularna grupa (ima stotinjak koncerata godišnje), osnovana je 2003. i poziva na „pravdu za Mađarsku“ – što je i naslov jednog njihovog albuma. Osuđuje Trijanonski sporazum koji je 4. juna 1920. utemeljio demontiranje kraljevine: zemlja je tada izgubila dve trećine teritorije i tri petine stanovništva.
Karpatia slavi fantazam „čiste“ zemlje
Pomislili bismo da je skoro ceo vek kasnije šok – zasigurno velik – prevaziđen, ali to nije slučaj. Janoš Petraš na bini evocira pesmu koju mu je pevala majka, Velika Mađarska, to je bio raj, a ime grupe je podsetnik da su Karpati nekada bili mađarski. Odjednom bolje razumemo crteže na nekim majicama publike: predstavljaju Mađarsku u prošlosti. I kada cela hala već na prva dva akorda ustane kao jedno telo, skamenjeno u impresivnoj svečanosti, na trenutak pomislimo kako bend svira nacionalnu himnu, ali ne, to je greška – sviraju himnu Transilvanije, regije u samom središtu danas rumunskih Karpata. Fiktivna himna koja potiče iz popularne operete, ali koju svi znaju, čak iako nisu fanovi Karpatie. Famozna plavo-žuta zastava se odnosi na izgubljenu Transilvaniju... Janoš Petraš podseća, ne bez ushićenja, kako su koncerti Karpatie zabranjeni u većini zemalja bivše „istorijske Mađarske“. Prilično je upečatljivo iskliznuće rok koncerta u politički skup. Vatreni patriotizam ovog tipa najčešće okuplja publiku tridesetogodišnjaka i pokazuje povremeno iznenađujuće znakove modernosti, baš kao što je bio iznenađujuć i izbor Frižid Bajro za potparolku francuskog pokreta protiv istopolnih brakova „Protest svima“ (Manif pour tous).
Janoš Petraš sa istim žarom peva i o ustanku iz 1956, hvaleći hrabrost onih koji su se suprotstavili „komunističkoj diktaturi“ i slaveći zvaničnike Strelastog krsta, uglavnom pogubljene zbog izdaje nakon pobede Crvene armije. Publika se pokreće u jedinstvu, u očiglednoj saglasnosti sa onima koji su dozvolili da među Jevrejima koji su deportovani u Aušvic svaki treći bude mađarski. Nema oponenata u hali, iako Karpatia ništa ne aludira niti bilo šta prikriva. Ljubav prema domovini se bazira na koncepciji „mađarstva“ koju su promovisali Strelasti krstovi – jednom mađarsko, zauvek mađarsko – i praćena je snažnom mržnjom prema „ne-Mađarima“: prema internacionalnim komunistima, implicitno prema Jevrejima i uopšte prema strancima, uključujući i aktere liberalizma koji uvoze robu i vrednosti koji su strani „mađarstvu“.
Janoš Petraš slavi arhaičnu Mađarsku, fantazmagoričnu „čistu“ zemlju, naseljenu potomcima ratnika koji vole zemlju osvojenu silom. Rado priča o Budimpešti u kojoj zgrade nisu prelazile visinu od 96 metara, priziva i 896. godinu u kojoj je savez mađarskih plemena porazio svoje prethodnike i naselio se u dunavskoj ravnici Panoniji, dakle godinu koja označava pohod – koji se na mađarskom naziva „okupacija domovine“... Važno je očuvanje tradicionalnih vrednosti „izabranog“ naroda i simbola te izabranosti: ptica „turul“, čija statua se podiže svuda gde postoje mađarske manjine, od Rumunije do Austrije preko Ukrajine; runska abeceda, koja je u nekim oblastima bila u upotrebi do 1850, a danas je nalazimo na gradskim panoima ekstremne desnice; ali isto tako i hrišćanska religija, koja se povezuje sa kraljem Stefanom I Ugarskim, osnivačem Ugarskog kraljevstva 1000. godine (koji je postao svetac zaštitnik nakon njegove kanonizacije).
Sakralni miks ovog rok identiteta je podsticao kratkotrajan ali uticajan Radio Pannon, osnovan 2000, a bend Karpatia nije njegov jedini predstavnik. Bend Romantično nasilje (Romantikus Eröszak), na primer, je deo iste konstelacije. I oni kroz svoju muziku pričaju određenu verziju istorije: „Moj san je Mađarska kakva je postojala vekovima, nezavisna, snažna, vođena Mađarima i koja funkcioniše kao samo-upravljanje“. kaže pevač čiji vrat ukrašava tetovaža „Živela domovina!“. Ime grupe, „Romantično nasilje“, je prilično reprezentativno za zajednički senzibilitet ovog pravca. Ako je nasilje očigledno proklamovano sredstvo raskida sa postojećim poretkom, možda ga je teže povezati sa romantizmom. Ipak, čini se da je frenetični i raspevani nacionalizam savršeno sredstvo. Sa nostalgijom u pozadini, ali jezikom modernosti, on izražava težnju ka heroizmu, povratak (…)
