Prošlog leta, ponovo je otvorena srpsko-hrvatska prepirka o istoriji. Srbija je optužila Hrvatsku za rehabilitaciju ustaškog režima iz perioda od 1941. do 1944. koji je odgovoran za smrt stotina hiljada Jevreja, Roma i Srba. Sve nacionalističke vlade Balkana su falsifikovale ili zloupotrebljavale istorijske činjenice radi pravdanja ili jačanja sopstvene vlasti. Sve su isto tako „štimovale“ svoje nacionalne istorije da bi skrajnuli ili unizili sećanje na antifašističku borbu koja je bila jedan od stubova Jugoslavije. Četvrt veka posle kraha socijalističke federativne republike, sve je ovo ponovo van kontrole.
U julu prošle godine je zagrebački Županijski sud poništio presudu iz 1946. kojom je kardinal Alojzije Viktor Stepinac (1898-1960) osuđen za kolaboraciju sa Nezavisnom državom Hrvatskom (NDH), koju su ustaše uspostavile 1941. pod pokroviteljstvom nacističke Nemačke. Stepinac, inače zagrebački nadbiskup od 1937, predstavlja kontroverznu ličnost. Kao nadbiskup sve do kraja rata, podržao je ustaški režim, iako njegove pristalice ističu da je osuđivao njegovu „rasnu politiku“ u nekim svojim propovedima i tvrde da je njegovo suđenje zapravo bio komunistički manevar kako bi se ograničio uticaj Rimokatoličke crkve. Zatvoren je prvo u Lepoglavi, a potom prebačen u kućni pritvor u rodnom selu Krašiću, nadomak Zagreba, gde je i umro. Zvanje kardinala Stepinac je dobio 1952. od pape Pija XII, a 1998. ga je Jovan Pavle II beatifikovao. Vatikan je trenutno odložio Stepinčevu kanonizaciju kako ne bi ugrozio dijalog sa pravoslavnim crkvama, što je prioritet za papu Franju.
U Hrvatskoj se odvija zakasnela „nacionalna revolucija“. Po dobijanju nezavisnosti i u toku ratova devedesetih, pod vođstvom nacionaliste Franja Tuđmana i njegove stranke, Hrvatske demokratske zajednice (HDZ), Hrvatska je preduzela prve korake u pravcu distanciranja od simboličke i ideološke baštine antifašističkog pokreta otpora iz Drugog svetskog rata. Neke hrvatske borbene formacije su bile otvoreno proustaške, pre svega u Bosni i Hercegovini. Hrvatska vlada pridaje manji značaj godišnjoj komemoraciji pobune logoraša iz Jasenovca od 22. aprila 1945, dok je, sa druge strane, komemoracija blajburškog masakra zvanični događaj (u maju 1945, blizu Blajburga, u brdima južne Austrije, Titovi partizani su opkolili civile i vojsku ustaškog režima i pogubili više desetina hiljada ljudi ). Svake godine, obeležavanje ovih događaja iznova pokreće unutrašnji rat sećanja. Prisustvo državnih zvaničnika bilo na jednoj, bilo na drugoj ceremoniji izaziva kritike. Ove godine hrvatska predsednica Kolinda Grabar-Kitarović (HDZ) „nije mogla“ da ode u Jasenovac, ali je prisustvovala ceremoniji u Blajburgu.
Ipak, ustaški režim nikada nije zvanično priznat. Ustav usvojen prilikom proglašenja nezavisnosti poziva se i na „antifašističko“ nasleđe. Ova ambivalencija se može delimično objasniti i ličnim položajem Tuđmana, koji je od partizanskog generala i kadra jugoslovenskog režima postao nacionalista tokom 1970-ih. Nezavisna Hrvatska odbacuje i međuratnu Kraljevinu Jugoslaviju i Titovu socijalističku Jugoslaviju, ali polaže pravo na antifašistički otpor kao deo sopstene istorije. Otišlo se i korak dalje kada se desnica vratila na vlast u Hrvatskoj posle izbora u novembru 2015. Domoljubna koalicija, koja pod vođstvom HDZ okuplja sve pokrete ekstremne desnice u Hrvatskoj, morala je da uđe u savez sa Mostom (Most nezavisnih lista), „narodnim pokretom“ čije je vođstvo blisko katoličkom kleru, dok je mesto premijera dobio Tihomir Orešković, hrvatsko-kanadski biznismen bez stranačke orijentacije, ali sa jakim vezama sa Opus Dei. Savez se raspao u junu prošle godine, što je bio okidač za nove izbore u septembru, posle nekoliko meseci ogorčene rasprave o revizionizmu.
Unutrašnji neprijatelji
Bivši hrvatski ministar za kulturu, Zlatko Hasanbegović, popularna ličnost u tadašnjoj vladi, istoričar je koji negira Holokaust i nekadašnji član ekstremno desne Hrvatske čiste stranke prava (HČSP), pre dolaska u HDZ. Hasanbegović odbacuje hrvatsko antifašističko nasleđe, a antifašizam smatra „idejom bez značenja“ koje su izmislile „boljševičke diktature“. U svojim delima se trudi da umanji značaj politike istrebljenja ustaškog režima. Kao zagrebački musliman, Hasanbegović potiče iz krajnje marginalne političke tradicije (…)