1848: Francuska ukida ropstvo u kolonijama. Drugi put. Revolucija je to već uradila 1794. Bonaparta ga je ponovo uspostavio osam godina kasnije, 1802, ali Sen Doming je proglasio nezavisnost i postao Haiti. Britanci su ukinuli ropstvo nekih petnaestak godina ranije. U Sjedinjenim Američkim Državama Kongres je izglasao aboliciju 1865. ali će se tad uspostaviti dugotrajni sistem segregacije. Abolicionizam, moćan pokret koji je u Englesku prešao putem pamfleta, slika i svedočanstava, doveo je do zabrane trgovine robljem od strane britanskog parlamenta 1807. godine. U Sjedinjenim Američkim Državama se to desilo godinu dana kasnije.
U izvrsnoj knjizi iz edicije „Šta ja znam?“ (“Que sais-je?“, popularna izdanja čija je namera da pruže nestručnoj javnosti pregled određenih tema o kojima pišu stručnjaci, prim. prev.), Marsel Dorinji, jedan od najvećih stručnjaka za temu kolonizacije, prikazuje dubinu rasprave, kao i razliku između antiesklavizma – pozicije iz principa – i abolicionizma, pokreta koji će dovesti do zakonskog oslobođenja svih, odnosno onoga što su pobunjeni robovi Sen Dominga zvali „opštom slobodom“. Što se tiče antikolonijalizma, on je bio marginalan u osvajačkom devetnaestom veku, tokom kog se smatralo da superiornost bele rase njoj nameće moralnu odgovornost tutora, što je išlo ruku pod ruku sa maksimalnom eksploatacijom lokalnih resursa. Smatralo se i da „crnog čoveka treba postepeno, polako, mudro, upoznavati sa uživanjem u dobrobitima čovečanstva u koje ga pozivamo pod vođstvom majke domovine, kao dete da je ispuni, ne kao divljaka da je obesčasti“.
Prosvetiteljstvo je otpočelo borbu protiv potčinjenosti. Intelektualci i umetnici, od tada ne prestaju da je prate i oživljavaju. Uz bogate ilustracije, Umetnost i književnost protiv ropstva, takođe iz pera Marsela Dorinjija. prati istoriju ovog velikog doprinosa kroz preko stotinu umetničkih dela (grafika, pesama, slika, itd.), od Teodora Žerikoa, preko Eduara Glisana, do Daniela Burena.
Sa druge (…)
