Trećeg juna ove godine, naoružani ljudi, navodno u službi države, rasterali su civile koji su duže od dva meseca okupirali prostor ispred generalštaba Sudanskih oružanih snaga (Sudanese Armed Forces – SAF). Razmere ovog čina represije, u kome je život izgubilo između sto trideset i sto pedeset demonstranata i demonstrantkinja, šokirale su i uzavrelu arapsku Afriku.
Od juna 1989. godine, Sudan, država spojnica Afrike i Bliskog istoka, nalazio se u rukama islamističke grupe koja je na vlast došla u državnom udaru. Iako se najveća država afričkog kontinenta tada tresla zbog posledica Hladnog rata, njen narod već je bio podeljen po dubokoj kulturološkoj osnovi. Islamistička vlada na čijem čelu se nalazio Omal al-Bašir godinama je pokušavala da sprovede sveopšti revolucionarni fundamentalistički program koji je trebalo da stavi tačku na „verski rat“ između severa (većinski nastanjenog muslimanima) i (većinski hrišćanskog) juga. Želja juga za autonomijom dovela je do dugog vojnog sukoba koji je trajao od proglašenja nezavisnosti Sudana 1956.
Apsolutni neuspeh al-Baširove strategije primorao ga je da prihvati ocepljenje južnog dela države (ukupne površine od 600000 kvadratnih kilometara) 2011. godine. Južni Sudan postao je 193. država članica Organizacije Ujedinjenih nacija. Kartum u tom trenutku više nije mogao da se uzda u svoje blisko savezništvo s Kinom zasnovano na naftnoj proizvodnji, koju je sada kontrolisala nova vlada u Džubi. Greška vojne vlasti bilo je i zapostavljanje poljoprivrednog sektora koji se slomio u paramparčad. Istovremeno, ona je pokušala da nametne rasijalizovano i kruto tumačenje islama, čija je primena među stanovništvom do tada bila poprilično tolerantna. Na tom planu takođe je doživela neuspeh: nametanje veštačkog arabizma u graničnoj oblasti Darfur izazvalo je građanski rat koji još uvek traje. Ovoj spirali pogrešnih poteza kartumskih vlasti treba dodati i brutalno ophođenje prema crnim muslimanskim borcima koji su se borili na južnjačkoj strani i morali da se vrate na sever nakon rata. Oni su se pobunili, prikazavši pritom rasnu i socijalnu dimenziju unutarsudanskih sukoba.
Zbog svega navedenog, islamističkom režimu 2019. nije preostalo ništa osim spektakla upornih neuspeha i sve veće korupcije. Ekonomska propast prelila je čašu i izazvala direktan sukob između hunte i stanovništva. Nakon što su protesti iz 2013. godine ugušeni u krvi, zagovornici liberalizacije sistema organizovali su se u tajnosti i vratili se na velika vrata 2019. godine sa Deklaracijom o slobodi i promenama (Declaration of Freedom and Change – DFC), predvođeni Savezom za slobodu i promene (Alliance of Freedom and Change – AFC).
Istorijski sporazum
Međutim, ovaj demokratski pokret ima tri slabe tačke: previše je urban, čak i u unutrašnjosti; pre svega okuplja awlad al-beled, arapsko stanovništvo centralnih provincija; i, sa izuzetkom Udruženja sudanskih profesionalaca (Sudanese Professionals Association – SPA), pati od dubokih podela. Sa druge strane, vlast de facto drži Vojni prelazni savet (Transitional Military Council – TMC) koji je 11. aprila svrgnuo al-Bašira. Odakle je potekla ova ambivalentnost situacije: radi li se o vojnom udaru ili o demokratskoj revoluciji? Do sredine avgusta TMC je vladao bez ikakvog mandata ili saglasnosti ogromnog procesa narodnog ustanka otpočelog demonstracijama 19. decembra 2018.
Za razliku od prethodnih ustanaka (1964. i 1985), ovaj pokret, koji je na samom početku kršten kao sit-in, krenuo je iz unutrašnjosti i ubrzo zadobio nacionalni karakter. Demonstranti, demonstrantkinje i njihove organizacije slili su se u glavni grad, nedeljama izvodivši preko pola miliona ljudi na ulice. Iako su protesti ličili na festivalski kamp, takođe su funkcionisali kao permanentan politički miting na kom su svi pokazivali (…)
