Koncept se neprekidno vraća u politički vokabular: „duboka država“ (deep state, a koristi se i „država u državi“, „država iz senke“, prim. prev.). Pojam se prvobitno odnosio na bliske veze između represivnih institucija države, organizovanog kriminala i ekstremne desnice u državama koje su iskusile vojne diktature, poput Grčke i Turske. Ali pristalice Bregzita, kao i američkog predsednika Donalda Trampa, ispraznile su pojam od njegovog značenja. Ono što se nekoć nazivalo dubokom državom sada nije ništa drugo doli samo država, stalna vlast funkcionera i sudija na koje izabrana vlada mora računati.
Međutim, „duboka država“ se u Ujedinjenom Kraljevstvu najopipljivije uobličila tokom perioda tzv. „Nevolja“ (Troubles) u Severnoj Irskoj. U Severnoirskom sukobu su se sučelile nacionalističke snage koje su se zalagale za ponovno ujedinjenje sa Republikom Irskom i katoličkom većinom, s jedne strane, i lojalisti i protestanti koji su bili odlučni da učine sve što je moguće ne bi li Severna Irska ostala deo Ujedinjenog Kraljevstva. Tokom sukoba (1968–1998), britanske bezbednosne snage su sarađivale sa lojalističkim paravojskama koje su bile odgovorne za stotine atentata na irske nacionaliste i komunitariste.
Danas na raspolaganju imamo i više nego što je potrebno dokaza za rekonstrukciju akcija, koje su po svom obuhvatu čak prevazilazile akcije zloglasne protivterorističke grupe GAL (Grupos Antiterroristas de Liberación) u Španiji – odredi smrti pod pokroviteljstvom vlade Felipea Gonzalesa (1982–
91996) koji su formirani radi eliminacije baskijskih militanata iz organizacije ETA (Euskadi Ta Askatasuna, Baskija i sloboda). Istorija ovog tipa tajne saradnje u Severnoj Irskoj pokazuje do koje mere je „duboka država“ spremna da ide protiv onih koje identifikuje kao neprijatelje na nacionalnoj teritoriji.
U svojoj borbi protiv britanske vlasti, Irska republikanska armija (IRA) i druge manje republikanske grupe su ubile 2.057 osoba, što je 58% od ukupnog broja žrtava u sukobu (3.532). Sa druge strane, lojalističke grupe – posebno Alsterske volonterske snage (Ulster Volunteer Force, UVF), formirane 1966, i Alsterska odbrambena asocijacija (Ulster Defence Association, UDA), stvorena 1971. godine – ubile su 1.027 osoba. Ali lojalisti su bili toliko neumoljivi u ciljanju ne-boraca da su odgovorni za skoro polovinu civilnih žrtava sukoba: 85% osoba koje su ubile lojalističke paravojne grupe bili su civili (35% ubili su republikanci).
Zvanično, uzastopne vlade su uvek insistirale na tome kako su se njihove bezbednosne snage ponašale na isti način prema svim borcima, republikanskim ili lojalističkim. Ipak, postojala su dva očigledna razloga što su one zauzimale drugačiji stav prema lojalistima. Za razliku od IRA, oni nisu pokušavali da ubiju samo vojnike, policajce ili odgovorne političare; i bili su ukorenjeni u protestantsku i unionističku zajednicu koja je obezbedila većinu regruta snagama bezbednosti u regionu. I najmanja saradnja između britanske države i IRA bila je nemoguća. S druge strane, postojala je potencijalna osnova za saradnju između snaga bezbednosti i lojalističkih grupa protiv njihovog zajedničkog neprijatelja.
Glasnogovornici vlade su svaku evokaciju na tajnu saradnju nazivali „republikanskom propagandom“, čak i onda kada su to formulisale nacionalističke vođe koje su bile neprijateljski nastrojene prema IRA. Od 1990-ih, međutim, dokazi se sve više gomilaju. Iako nije postojala Komisija za istinu i poverenje kao u Južnoj Africi nakon aparthejda, niz zvaničnih izveštaja utvrdio je postojanje sveobuhvatne saradnje između državnih agenata i lojalističkih paravojnih grupa.
Paravojska integrisana u vojsku
Oblici nasilja lojalističkih grupa su tokom sukoba varirali. Prvi vrhunac je bio sredinom 1970-ih: između 1972. i 1976. protestantske grupe su ubile 567 osoba, uključujući i ogroman broj katoličkih civila. Potom je, u prvoj polovini 1980-ih, usledio period relativne neaktivnosti, pre nego što je kampanja atentata na komunitariste ponovno uzela maha. Lojalisti su između 1983. i 1987. ubili 50 osoba; te 224 osobe između 1988. i 1994. godine. UVF i UDA (…)
