Znate onaj osećaj, kada izađete napolje po hladnom danu, udahnete vazduh i osetite miris zime koja dolazi. Ovaj specifičan miris poznat većini stanovnika Srbije zapravo nije miris zime, već trenutak kada je vazduh postao dovoljno zagađen da to možete da osetite. Različiti izvori zagađenja u atmosferu ispuštaju sumporne i azotne okside, suspendovane mikročestice, kao i druge štetne gasove. To u kombinaciji sa društveno-ekonomskim i fizičko-geografskim uslovima, dovodi do povećanja nivoa zagađenja vazduha. Beograd ali i drugi gradovi širom Srbije i Balkana često se nalaze na samim vrhovima listâ najzagađenijih gradova sveta.
Problem zagađenja vazduha datira još iz vremena SFRJ, kada je usled nagle urbanizacije i industrijalizacije primećeno da vazduh postaje sve lošijeg kvaliteta. Posebno su bile ugrožene oblasti u neposrednoj blizini velikih industrijskih kombinata, a naročito tamo gde su se vadile rude i obrađivali metali. Nestankom Jugoslavije, gotovo da je iščezao i ovakav vid zagađenja. Veći deo teške industrije koja je najviše zagađivala vazduh privatizovan je u procesu kapitalističke tranzicije, a zatim i ubrzo ugašen. Uprkos nestanku ovog izvora zagađenja vazduha, ubrzo je kvalitet vazduha ponovo počeo da biva sve lošiji, a u poslednjih par godina merenja pokazuju rekordna zagađenja, ali su uzroci ovog puta drugačiji.
Uzroci zagađenja
U godišnjem izveštaju o stanju kvaliteta vazduha u Republici Srbiji za 2018. godinu, koji izdaje Agencija za zaštitu životne sredine, navedeni su sledeći izvori zagađenja. Proizvodnja električne i toplotne energije, sa 91%, dominantni je izvor emisija oksida sumpora. U ukupnim emisijama azotnih oksida sektor proizvodnje električne i toplotne energije takođe je imao najveći udeo, 49%, a drumski saobraćaj je bio na drugom mestu sa doprinosom od 23%. Emisije iz industrijskog sektora predstavljale su 11% ukupnih emisija ove zagađujuće materije dok su emisije iz poljoprivrede bez stočarstva doprinele sa 7%.
Tokom 2018. godine dominantan (57%) udeo emisija suspendovanih čestica PM 10 poticao je iz toplana snage manje od 50 MW i individualnih ložišta, sektori industrije i poljoprivrede bez stočarstva uticali su sa 13% odnosno 10% doprinosa, dok je drumski saobraćaj emitovao 6% ukupnih emisija suspendovanih čestica PM 10. Proizvodnja električne i toplotne energije činila je 5% emisija ove zagađujuće materije. Ostali izvori učestvovali su sa 9% u ukupnim nacionalnim emisijama.
Problem kod podataka koje objavljuje Agencija za zaštitu životne sredine, jeste što su to prosečni zbirni podaci za teritoriju čitave države, a građani moraju u svakom trenutku da dišu. Zato navedeni podaci mogu da predstavljaju generalnu smernicu koji su glavni zagađivači, dok je za pojedinačne gradove i lokacije neophodno dodatno poznavanje lokalnog konteksta i stalno merenje. Realizacijom IPA projekta Agenciji za zaštitu životne sredine omogućeno je da na svojoj veb-stranici u realnom vremenu prezentuje objedinjeni prikaz podataka automatskog monitoringa kvaliteta vazduha na području Republike Srbije. Od 2011. godine kada je sistem automatskih mernih stanica pušten u rad, raspoloživost validnih satnih vrednosti opala je sa 94% na svega 22% 2017. godine. Nakon ulaganja u popravku i održavanje stepen realizacije merenja ponovo se povećao na 48% u 2018. godini, s tim da je šest mernih stanica isključeno iz sistema, što je statistički doprinelo povećanju realizacije merenja ali je ukupan broj mernih stanica opao sa 39 na 33.
Saobraćaj
Beograd je grad orijentisan na javni prevoz; danas uprkos sve lošijem stanju gradskog javnog prevoza oko 48% stanovnika koristi ovaj vid transporta u svakodnevnom životu. Javni prevoz omogućava mobilnost uz značajno smanjenje zagađenja vazduha i manje zauzimanje prostora. Nakon godina ulaganja i (…)
