Ukrajinu su, između 1941. i 1945. godine, dva puta prešle višemilionske armije. Zemlja je tako postala glavno bojište Drugog svetskog rata. Između osam i deset miliona Ukrajinaca izgubilo je život u tom sukobu — među njima između tri i četiri miliona vojnika i više od pet miliona civila. Od toga, milion i po bili su Jevreji, što čini četvrtinu svih žrtava Holokausta.
Istina je da su neki Ukrajinci izabrali saradnju s nacistima, naročito u zapadnoj Ukrajini koju je Sovjetski Savez anektirao 1939. godine na osnovu tajnog protokola pakta Molotov-Ribentrop, a koja je potom pala pod nemačku okupaciju 1941. Ti kolaboracionisti služili su u nemačkoj policiji i okupacionim administracijama, često aktivno učestvujući u genocidu, uz podršku dela lokalnog stanovništva. Tako je u masakru kod Babinog Jara, u predgrađu Kijeva, 29. i 30. septembra 1941. godine, 33.771 Jevreja ubijeno hicima iz vatrenog oružja koje su ispalili nemački policajci i ukrajinski pomagači. Oko 13.000 dobrovoljaca činilo je 14. SS diviziju osnovanu 1944. godine. Istovremeno, grupa ukrajinskih nacionalista na čelu sa Stepanom Banderom najpre je pokušala da proglasi nezavisnost zemlje pod nemačkim protektoratom, a zatim je 1942. osnovala Ukrajinsku ustaničku armiju (UPA), sa desetinama hiljada boraca. UPA je organizovala etničko čišćenje Poljaka u Voliniji, a zatim je vodila gerilski rat protiv sovjetskih vlasti sve do sredine pedesetih godina.
Većina Ukrajinaca, međutim, borila se na strani antihitlerovske koalicije: šest miliona ih je stupilo u redove Crvene armije od 1941. godine, dok je 120.000 bilo mobilisano u poljsku vojsku koja se borila protiv Vermahta još od septembra 1939. godine. Treba dodati i hiljade vojnika ukrajinskog porekla u vojskama Sjedinjenih Država, Kanade i Velike Britanije, kao i u francuskom Pokretu otpora. Dovoljno je podsetiti se na primer Vasilija Porika, dvadesetjednogodišnjeg Ukrajinca i poručnika Crvene armije, koji je zarobljen 1941, a zatim pobegao iz radnog logora u severnoj Francuskoj (u današnjem Enen-Bomonu) 1943. godine. Pridružio se pokretu Francs-tireurs et partisans (FTP), gde je osnovao grupu snajperista poznatu kao „sovjetski bataljon“, koja je nanosila velike gubitke neprijatelju. Porik je streljan u Arasu 1944. godine. Danas se te činjenice gotovo uopšte ne pominju, ili se iznose u iskrivljenom obliku.
Svako ima svoj „Minhen“
Poput mnogih zapadnih novinara i lidera, i predsednik Volodimir Zelenski često poredi svoju zemlju sa Čehoslovačkom, koju su evropske sile prepustile nacističkoj Nemačkoj nakon potpisivanja minhenskog sporazuma 1938. godine. Na bezbednosnoj konferenciji održanoj u februaru 2025. upravo u Minhenu, ukrajinski predsednik izjavio je da taj grad nije prikladno mesto za potpisivanje mirovnog sporazuma s Rusijom i zatražio je, umesto toga, još oružja.
S druge strane, Kremlj se takođe poziva na ovaj diplomatski presedan kako bi tvrdio da se „kolektivni Zapad“, kako nekada, tako i danas, svrstava uz neprijatelje Rusije. Prema toj logici, zapadne sile danas podržavaju „nacističku“ Ukrajinu, baš kao što su nekada pustile Adolfa Hitlera da harči istočnom Evropom kroz isti onaj minhenski sporazum. Tako se „specijalna vojna operacija“ uklapa u narativ o „velikom otadžbinskom ratu“ — naziv koji se u Sovjetskom Savezu i današnjoj Rusiji koristi za Drugi svetski rat od 1941. do 1945. godine. U govoru povodom Dana pobede, održanom u Moskvi u maju 2022. godine, Vladimir Putin je rekao ruskim vojnicima da se oni „bore za istu stvar za koju su se borili njihovi očevi i dedovi“, dakle za otadžbinu i protiv nacizma. Ruske vlasti (…)
