Neke slike bude nostalgiju za prošlim vremenima: slike lidera Pokreta nesvrstanih koji pokušavaju da postave temelje novog svetskog poretka ili slike maršala Josipa Broza Tita (1892-1980), predsednika Socijalističke federativne republike Jugoslavije (SFRJ), dok u beloj uniformi za paradu u vili na Brionima prima lidere nedavno dekolonizovanih zemalja i oslobodilačkih pokreta Afrike i Azije.
Za Jugoslaviju je, nakon raskida iz 1948. proteranu iz socijalističkog bloka pod pomnom kotrolom Moskve, podrška antikolonijalnoj borbi bila način da nametne svoje prisustvo na međunarodnoj sceni i da bude igrač u velikoj ligi. Dok su Sovjetski savez i Komunistička partija Francuske napade koji su otpočeli na dan Svih svetih 1954. u Alžiru, označivši početak rata za nezavisnost, razmatrale sa najvećom sumnjom, jugoslovenska delegacija je bila prva koja je pronosila glas o Frontu nacionalnog oslobođenja (Front de libération nationale, FLN) u sali Ujedinjenih nacija.
„Tito i vladajuće jezgro Saveza komunista Jugoslavije (SKJ) su u borbama za oslobođenje Trećeg sveta zaista videli repliku sopstvene borbe protiv fašističkih okupatora u Drugom svetskom ratu. Vibrirali su u ritmu napredovanja i nazadovanja FLN-a ili Vijetkonga“, priseća se Danilo Milić. Ovaj bivši diplomata je otpočeo svoju karijeru početkom 1960-ih i završio je 2011, nakon što je služio u Gvineji, Sijera Leone, Gabonu, Gvineji Bisao, Angoli i Demokratskoj republici Kongo, predstavljajući uzastopne avatare svoje zemlje – najpre SFRJ, potom „malu Jugoslaviju“ stvorenu 1992. godine. te na kraju Srbiju. „I mi smo bili kolonizovani, kolonizovali su nas Otomansko i Austrugarsko carstvo. To nas je učinilo posebno osetljivim na kolonijalne situacije“, kaže on.
Ne uspevši da se formira kao doktrina, titoizam je pre svega bio politička praksa, stvorena u iskustvu partizanske borbe tokom Drugog svetskog rata. Ako je Tito i bio aparatčik formiran u tvrdoj školi GPU-a (ruskoj političkoj policiji koja je zapošljavala brojne strane agente) i preživeli u čistkama Kominterne (Komunističke internacionale), u okviru rata za oslobođenje je veoma brzo počeo igrati na svoju ruku, ne uzimajući u obzir instrukcije Moskve. Ostavljajući cilj socijalističke revolucije po strani, SSSR je pozivao na ujedinjene svih pokreta otpora, naročito sa četnicima, silom koja je isključivo bila lojalna jugoslovenskoj kraljevskoj vladi u egzilu u Londonu. Za Tita je, naprotiv, borba protiv fašističkih i nacističkih okupatora bila neodvojiva od stvaranja nove socijalističke i federativne države.
Podrška alžirskim gerilcima
Teret koji je partizanski pokret podneo na terenu je omogućio nametanje linije. Tito je već 1943. dobio dragocenu podršku Britanaca, koji su prekinuli saradnju sa četnicima. Jugoslavija je, zajedno sa Albanijom, bila jedina evropska zemlja koja se oslobodila unutrašnjim otporom: napredak Crvene Armije ka severo-istoku Srbije u jesen 1944. ima marginalnu ulogu. Tito je dobio legitimitet koji mu je omogućio da se nakon 1948. suprotstavi Staljinu. Iako se nemilosrdno obračunavao sa jugoslovenskim „staljinistima“, režim je imao narodnu bazu – koje su evropske i istočne komunističke partije bile lišene kada su dolazile na vlast u kamionima Crvene armije. Upravo je ova nezavisnost bila ono što Staljin nije mogao prihvatiti i što je dovelo do toga da se SKJ optužuje kao „nacionalističko skretanje“.
Međutim, novi režim iz Beograda je izvorno bio kopija sovjetskog modela. Inovacije, poput uvođenja socijalističkog samoupravljanja o kojem je teoretisao slovenački mislilac i političar Edvard Kardelj (1910-1979), su se pojavljivale postepeno. U bipolarnom svetu paraliziranom Hladnim ratom je odlučni angažman Jugoslavije u korist dekolonijalizacije bio od ključnog značaja za njen međunarodni uticaj. Delimično iz oportunizma: Tito, izolovan od komunističkig pokreta, nije samo imao potrebu za saveznicima i partnerima, već je također i pre svega morao dokazivati vrednost „drugačijeg“ socijalizma sa kakvim se eksperimentisalo u njegovom zemlji. Konačno, bio je inteligentan da prepozna (...)
