Da li je sudbina Evrope žapečaćena u Sarajevu 28. juna 1914? Tog dana, mladi „jugoslovenski“ nacionalista, Gavrilo Princip, član tajne organizacije Mlada Bosna kojom su manipulisale određene struje tajnih službi kraljevine Srbije, izvšio je atentat na nadvojvodu Franca Ferdinanda Habsburga, prestolonaslednika austrougarske carske i kraljevske krune, i njegovu suprugu, vojvotkinju Sofiju Hotek.
Ovo ubistvo ostalo je živo u kolektivnom pamćenju tokom čitavog XX veka, izloženo brojnim, proizvoljnim i protivrečnim interpretacijama. Kada su 1941. godine nacistički oficiri ušli u Sarajevo, skinuli su spomen ploču sa mesta na kom se ovaj dramatični događaj odigrao i poklonili je Adolfu Hitleru za rođendan. Nakon oslobođenja, za vreme socijalizma, postavljena je nova ploča, a Principove stope izlivene su u betonu. Socijalistička Jugoslavija smatrala je ovog mladog revolucionara, koji je 1918. godine umro od tuberkuloze u zatvoru, herojem i oslobodiocem. Ovog 28. juna uprava grada Sarajeva namerava da podigne novi spomenik u čast ubijenog nadvojvode, dok će, s druge strane, u Beogradu, u kalemegdanskom parku biti postavljena bista Gavrila Principa.
Kako razumeti ovo ubistvo? U poznatoj knjizi Mesečari. britanski istoričar Kristofer Klark izneo je novo tumačenje uzroka rata, koji za njega nije bio neizbežan. Sarajevski atentat nije bio puki izgovor za to da Austrougarska objavi rat Srbiji 28. jula, što je igra saveza pretvorila u prvi sukob svetskih razmera. On je bio okidač rata.
Pridavanje tolikog značaja Sarajevskom atentatu navelo je ovog istoričara da srpskoj politici pripiše glavnu odgovornost za događaje koji su gurnuli Evropu u rat. Pitanje konačnog ujedinjenja Južnih Slovena tada je potresalo Balkan, uključujući i austrougarske teritorije na njemu. Uspostavljanje protektorata (1878), a potom i aneksija (1908.) Bosne i Hercegovine, ozbiljno su poremetili odnose između Beča i Beograda.
Ideološka osveta Zapada
(...)
